Je hagedisbrein is dat primitieve deel van je dat bang is voor het onbekende en getroost door bekende patronen. Het zoekt naar die patronen en probeert al je ervaringen netjes te categoriseren, zodat je je denkproces kunt stroomlijnen. In bijna elke situatie is dit buitengewoon nuttig. Hiermee kunt u meer dringende zaken bijwonen. Als onze holbewoner-voorouders elke keer dat ze hun imago in een plas zagen, het concept van reflectie in twijfel moesten trekken, zouden veel meer van hen door wolven zijn opgegeten of door mammoeten zijn gestorven. Maar het brein van de hagedis, hoewel behulpzaam, is een beetje zoals een gespannen vriend - betrouwbaar, betrouwbaar en een redder in nood, maar echt leuk om af en toe een list te spelen.
Goocheltrucs, met name lichte trucjes, zijn ontworpen om onze hagedissenbreinen te exploiteren door ons bloot te stellen aan scenario's die vliegen in het aangezicht van bekende patronen en doelbewust gemakkelijke categorisering trotseren. De dissonantie tussen wat we zien en wat we verwachten op basis van vergelijkbare situaties levert een bedwelmende combinatie op van genot, ontzag en slechts een vleugje angst.
Het is vermeldenswaard dat veel van deze soorten trucs populair waren bij tovenaars uit het begin van de eeuw. In tegenstelling tot de Victoriaanse spiritualist ontkenden deze magiërs dat ze bovennatuurlijke krachten hadden. Het was het begin van wat Teller (van Penn en Teller roem) 'de onwillige opschorting van ongeloof' noemt. Als een goochelaar een geest aan het publiek presenteerde, werd van het publiek niet verwacht dat het hun geloofssysteem zou veranderen om te beginnen met het opnemen van spoken. Van hen werd alleen verwacht dat ze werden beschaamd over wat ze zagen. Maar als je onderzoekt hoe deze trucs zijn voltooid, zul je zien dat je ogen je niet op een dwaalspoor brengen - het is jouw hagedisbrein. Laten we een paar van deze illusies van hagedishersenen verkennen.
De eerste illusie is ongelooflijk eenvoudig. Het speelt de verwachtingen weg dat we alleen objecten kunnen zien wanneer het licht er vanaf reflecteert en dat objecten blijven bestaan, zelfs als er geen licht is en we ze niet meer kunnen zien.
Stel je voor dat we door een spookhuis lopen. Een geprojecteerd beeld van een skelet duikt op een leeg scherm voor ons op. Het effect kan snel genoeg gebeuren om ons te laten schrikken en de aanblik van het skelet kan ons ontregelen. Maar de ervaring ontzag ons niet. We zijn er niet diep van onder de indruk. Waarom is dat?
Ten eerste is wat we 'projectie' noemen in feite alleen maar gereflecteerd licht dat voldoende visuele informatie bevat om ons in staat te stellen het symbolisch te interpreteren. Ik ben misschien bang door het symbool van het skelet, maar dat spreekt tot een hoger functionerend deel van mijn hersenen. De hersenen van de hagedis hebben geen nut voor iets dat zo ingewikkeld en ambigu is als symbolen. Wat de hagedis in dit scenario ziet, is het licht in de vorm van de projectie en het lege scherm, een vertrouwd object dat wordt verlicht. We worden niet beschaamd door de ervaring, omdat het in essentie overeenkomt met een patroon dat we elke dag zien: licht weerkaatst vanaf het oppervlak van een object en dus kunnen we het object zien. In dit geval zien we een duidelijk voetgangersscherm. Dus om dat patroon te verstoren en de hersenen van de hagedis te verwarren, moeten we het vluchtige beeld van het skelet behouden, maar het scherm sluiten.
Een truc die we kunnen gebruiken, is om het scherm te ruilen voor rook. Omdat rook eigenlijk maar heel kleine deeltjes in de lucht zijn, kan elk deeltje op dezelfde manier reflecteren als het scherm; het is gewoon geen fysiek object dat we kunnen pakken en pakken. De skeletprojectie wordt nu veel meer verwarrend en daarom ontzagwekkend voor het hagedisbrein. We zijn verbijsterd over hoe we licht kunnen zien dat weerkaatst op iets dat geen fysiek object is. Als het licht weg is, lijkt het erop dat het projectievlak ook verdwijnt. Dit effect wordt phantasmagorie genoemd.
Het probleem met het projecteren op rook is echter dat het moeilijk is om de deeltjes waaruit je reflecteert te lokaliseren. In de meeste gevallen kunt u met de losse deeltjes de lichtstraal direct naar de bron (in dit geval de projector) leiden. Iedereen die de zon heeft zien opkomen op een mistige dag kan het begrijpen. Het ontzag verdwijnt zodra we de bron van het licht begrijpen, dus de volgende truc is om zowel de bron als het projectievlak te verduisteren. Dat is wat het effect dat bekend staat als Pepper's Ghost doet.
Bekijk de bovenstaande afbeelding. De vrouw in het geel voert haar deel uit vanuit de kelder, maar het publiek ziet haar gloeiende, doorschijnende beeld op het podium waar het wordt afgewisseld met decor en acteurs die duidelijk echt zijn.
Wat het publiek ziet, is eigenlijk haar reflectie op de voorkant van een transparant stuk glas. Omdat het licht dat op de vrouw in de kelder is gericht heel helder is, wordt ze de reflecterende lichtbron die op zijn beurt weerkaatst wordt in het schuine stuk glas dat als projectieoppervlak wordt gebruikt. Omdat het publiek door het projectievlak kan kijken, kunnen ze ook door haar gloeiende beeld kijken. Als het licht op haar vervaagt, vervaagt haar spiegelbeeld en verdwijnt ze uit het toneel.
Het is een lastige kleine opstelling, maar het heeft een gebruikelijke ervaring nodig (een reflectie zien) en verwijdert de gebruikelijke betekenaars van reflectie die het hagedisbrein in staat stellen het patroon te vinden en als zodanig te categoriseren. In dit geval is er geen voor de hand liggende lichtbron en geen zichtbaar projectieoppervlak. Bovendien hebben we het ding dat wordt weerspiegeld verborgen door het glas te kantelen. Dit breekt het patroon van de meeste reflecterende oppervlakken waarmee we in aanraking komen, die typisch horizontaal (plassen) of verticaal (spiegels) zijn. Als deze signalen ontbreken, trotseert het beeld van de vrouw gemakkelijke categorisering. Ze lijkt niet volledig menselijk of volledig te reflecteren en de dissonantie veroorzaakt verwondering en verbazing.
De volgende truc neemt het spookachtige beeld een stap verder. Als je zou proberen om te communiceren met een Peppers Ghost, zou je uitreiken en een gehoekte glasplaat raken. Het klikte meteen dat dit slechts een lastige reflectie was en het effect zou worden geruïneerd, net als het onthullen van de geruïneerde fantasmagorie van de lichtbron. Maar de laatste manier om spookachtige beelden op te roepen vereist geen speciale lichtbron zoals fantasmagorie of zelfs een vindbaar projectieoppervlak zoals Pepper's Ghost. Het is zo overtuigend dat het je tastzin verwart, evenals je gezichtsvermogen. (Om eerlijk te zijn, het werd pas decennia geleden gemaakt, niet eeuwen zoals de vorige twee voorbeelden).
In deze versie van de truc denk je dat je een voorwerp op een tafel ziet, in dit geval een varken. Wanneer je ernaar reikt, glijdt het varken door je vingers en je merkt dat het midden van de tafel, dat leek op een stevig gespiegeld oppervlak, eigenlijk een gat is. Gelukkig hoef je niet te gaan geloven in spookvarkens. Het beeld is een luchtspiegeling (let op de Latijnse wortel "mir-", zoals in spiegel of mirakel, wat overigens "verwondering en verbazing" betekent). Het varken zit eigenlijk veilig in de tafel. Het beeld wordt geprojecteerd met parabolische spiegels die verborgen zijn in de tafel en die het omgevingslicht reflecteren dat door het gat aan de bovenkant komt. Als je eenmaal een van deze tabellen uit elkaar haalt, is het gemakkelijk om te begrijpen hoe de reflecties precies werken, maar de illusie houdt nog steeds niet op je hersenen voor de gek te houden.
Dat komt omdat de truc op twee niveaus werkt. Pepper's Ghost toonde je een beeld dat niet mogelijk leek voor de rationele geest (een gloeiende, doorschijnende geest) door de mechanica te verbergen die zo'n beeld mogelijk zou maken. Maar omdat het beeld onmiddellijk als onmogelijk werd gemarkeerd, konden je rationele brein gemakkelijk instappen en je laten weten dat je ogen je bedrogen, zelfs als je hagedishersenen je ervan weerhielden uit te zoeken hoe. Je hoefde het niet echt aan te raken om te weten dat het niet echt is. De luchtspiegeling toont je aan de andere kant een afbeelding die onmiddellijk wordt gemarkeerd als mogelijk en gemakkelijk kan worden gecategoriseerd door je hagedisbrein. Het past in het vertrouwde "objecten op de oppervlakken" patroon dat je elke dag tegenkomt. Tot je ervoor koos om ermee te communiceren, wist je niet eens dat je voor de gek werd gehouden. De som van het effect past zo goed in een eenvoudige categorie, je kunt het niet laten stoppen daar zelfs nadat je weet dat je ongelijk hebt.
Dat is eigenlijk het mooie van deze trucs (en waarom ik dit stuk kan schrijven zonder een spoilsport te zijn die voor jou vervelende illusies zijn). Je hagedissenhersenen zijn zo betrouwbaar persistent dat weten hoe de truc is gedaan, het effect niet stopt van werken. Met andere trucs zou ik je van de misleiding weg kunnen leiden en je naar de handigheidjes en de kleine valdeuren kunnen wijzen, zodat je je slimmer zou voelen dan iedereen die er door wordt misleid, maar niet hier. Deze geesten zitten allemaal in je hoofd.
Elizabeth Harper is een lichtontwerper in Los Angeles. Haar tegoeden in het verleden omvatten Play Dead in het Geffen Playhouse, geregisseerd en mede geschreven door Teller. Als ze geen lichten ontwerpt, vindt ze het leuk om de relikwieën van katholieke heiligen te onderzoeken en te documenteren voor haar blog All the Saints You Should Know. Ze schreef en gaf les over het onderwerp voor Atlas Obscura, Death Salon en de Morbid Anatomy Library.
Magic Week is 24-28 februari 2014 in Atlas Obscura. Volg mee tjilpen (hashtag #MagicWeek), Facebook en Tumblr.