Openbaringen uit een wijnvat vol Renaissance Poo / diëten

Op het moment dat onderzoekers de wijnvaten insloten, schrapten ze zich tegen de stank. De schepen, gevonden op een archeologische site in Kopenhagen, de Kultorvet-buurt in Denemarken, stootten een ruikkracht uit - machtig zwavelachtig, als een rottende eitje in de loop van honderden jaren. Wijn was niet de schuldige: de flessen met eeuwenoude menselijke kak.

Op het eerste gezicht lijken latrines op vuilnisbakken, bezaaid met stukjes baksteen, het vreemde stuk stro en andere rommel die in de loop van de tijd door elkaar is gegooid. Om het verschil te zien tussen een vuilnisbelaste latrine en een normale afvalberg, analyseren onderzoekers soms fosfaatniveaus om na te gaan hoeveel urine zich in de loop van de tijd heeft opgehoopt. In het geval van de wijnvaten was dit echter niet nodig. Ze waren op zichzelf staand en stinkend, en "er was geen twijfel dat dit fecaal materiaal was waar we naar keken", zegt Mette Marie Hald, een senior onderzoeker bij het Nationaal Museum van Denemarken.

De meeste latrines "zijn niet zo erg als ze klinken, eigenlijk", voegt Hald toe. "Ze lijken meer op een composthoop met een rijke, organische bodem." Maar dit geval was anders: toen het Museum van Kopenhagen een paar jaar geleden de vaten had opgegraven, was de inhoud binnen fijnkorrelig en vochtig, bijna botervet. De vaten waren in wezen begraven onder een 17de-eeuwse weg die de buurt doorsneed, en bezegelde dit deel van de stinkende geschiedenis weg om in het geheim te stoven.

Terwijl de eeuwenoude ontlasting ongebruikelijk funky ruikt, was het ook ongewoon goed bewaard gebleven: daarin waren fruitkuilen en zaden nog intact. Het was rijp voor analyse en Hald schatte "het zou een schande" zijn om zich uitsluitend te richten op archeo-professioneel onderzoek, haar vakgebied. Ze wierf museummedewerkers en wetenschappers van de Universiteit van Kopenhagen om nog meer te leren. Latrines zijn gevuld met stinkende wijsheid, dus het team verdiepte zich in het analyseren van granen, zaden, vruchten, botten en parasitaire eieren. In een nieuw artikel gepubliceerd deze maand in de Journal of Archaeological Science: Reports, Hald en haar medewerkers beschrijven de verrassende onthullingen over voeding, economie en volksgezondheid van eeuwenoude kak.

Het is moeilijk om precies te zeggen wie er boven de tonnen hurkte, hoewel onderzoekers weten dat de latrine zich achter een rij huizen in de late 17e eeuw bevond. Vanwege de munten, tegels en andere archeologische materialen die in het gebied zijn gevonden, hebben ze vermoed dat deze huizen mogelijkerwijs in het bezit waren van Nederlandse kooplieden - of op zijn minst bewoners met een voorliefde voor de Nederlandse cultuur. Maar toch, "we kunnen niet zeggen of de latrine tot één familie of 10 families behoorde, of dat ze het met bedienden deelden", zegt Hald. De onderzoekers kunnen ook geen enkele specifieke maaltijd reconstrueren - alle componenten zijn door elkaar gegooid en waarschijnlijk overspannen veel tafels en darmen.

Maar de inhoud biedt wel een gedeeltelijke momentopname van wat een bepaald cluster van mensen - waarschijnlijk welgestelde, welgestelden - in de jaren 1680 at. Het is ook een zeldzame kans om het geschreven verslag feitelijk te checken tegen de beslist scherpere. "Rond deze tijd krijgen we de eerste receptenboeken in Denemarken", zegt Hald. "Maar zijn receptenboeken een goede weerspiegeling van wat mensen eigenlijk hebben gegeten?" Het is mogelijk dat de receptencollecties uit het Renaissance-tijdperk werden gevuld met brouwsels die zelden op het bord kwamen. Als deze boekomslagen soms een geïdealiseerde versie van het gehemelte en de maag voorstellen, voegt Hald toe, is bewaarde kak "als het ware een soort ongecensureerde versie."

Hoewel poep niet precies helpt om specifieke recepten te spellen, onthult het wel de ingrediënten die planken en speklepels vulden. Hald en haar team vonden bewijs van granen (waarschijnlijk van brood, pap en bier, schrijven de auteurs), evenals haring, kabeljauw, paling, varkensvlees en een overvloed aan groenten en fruit. Het is onduidelijk of deze appels, peren, vijgen en wortelen vers, gebeitst, gedroogd of bewaard zijn geweest. In ieder geval waren ze een verrassing voor Hald, die had verwacht meer te vinden in de lijn van saaie pap. "Ik was getroffen door de variëteit en hoe gezond het eruit zag," zegt ze.

Hoewel sommige van deze producten in lokale tuinen kunnen zijn gegroeid, bloeien andere soorten fruit en specerijen in verschillende klimaten, wat de reden is dat de auteurs suggereren dat deze uitwerpselen ook historische handelsroutes in kaart kunnen brengen. Pollen van kruidnagel en citrusvruchten (mogelijk bittere sinaasappel of citroen) "toont aan dat de inwoners van Kultorvet niet beperkt waren tot lokaal voedsel, maar vaak vrij dure exotische producten voor hun maaltijden konden kopen", schrijven de auteurs. De onderzoekers speculeren dat de aanwezigheid van kruidnagel duidt op een band met Indonesië, en dat Nederlandse kooplui die thuiskwamen van de handelskolonie Tranquebar in India, in de Middellandse Zee konden stoppen en onderweg vijgen, sinaasappels en citroenen hebben opgepikt..

Als een momentopname van wat er in een darm leeft, biedt poep ook een beeld van de volksgezondheid. De onderzoekers vonden het bewijs van parasieten in de ontlasting, in de vorm van rondwormen, zweepwormen en lintwormeieren. Wanneer parasieten in grond rond straten of huizen worden aangetroffen, kan het onduidelijk zijn of ze mensen infecteerden of de dieren die in de buurt woonden, legt Piers Mitchell, een paleopatholoog en senior onderzoeksmedewerker in het departement archeologie van de Universiteit van Cambridge, die niet was betrokken bij het onderzoek. "Het meest betrouwbare bewijs voor menselijke infecties door darmparasieten komt van latrines," zegt hij. "Sommige parasieten kunnen zowel mensen als dieren infecteren, maar alleen mensen zitten op een latrine." Gebaseerd op de aanwezigheid van parasieteneieren, concludeerden Hald en het bedrijf ook dat de gebruikers van de latrine voedsel aten dat vaak 'besmet en niet gaar' was.

Vervolgens analyseert Hald de inhoud van 10 andere latrines verspreid over een paar verschillende steden in Denemarken. Als de studie in Kopenhagen een blik wierp in de gewoonten van een welvarende koopmansfamilie in het Renaissance-tijdperk, zullen deze anderen die blik verder in het verleden uitbreiden en die visie verbreden. Hald vraagt zich af wat voor soort verschillen er zijn in aardrijkskunde en klasse, en of monsters uit de jaren 1400 of 1500 ook sporen kunnen onthullen van kruidnagel, citrus of andere dingen die zelfs eerdere handelsroutes zouden suggereren. Wie consumeerde vers fruit, en waar en wanneer? "We weten het nog niet," zegt Hald. Maar het antwoord kan er zijn, als iemand bereid is om door een hoop rotzooi te ziften.

Gastro Obscura bestrijkt 's werelds meest wonderbaarlijke eten en drinken.
Meld je aan voor onze e-mail, twee keer per week afgeleverd.