Te koop Een 16e-eeuwse kaart van IJsland, Roamed door Fantastic Beasts

Er is veel te zien in de kaart van Abraham Ortelius op IJsland. De in Antwerpen geboren kaartenmaker, die de Theatrum Orbis Terrarum, beschouwd als de vroegste moderne atlas, was ook een van de eersten die het land in aanzienlijke details annoteerde. Voortbouwend op het werk van Andreas Velleius en Gudbrandur Thorláksson (Guðbrandur Þorláksson), een IJslandse wiskundige en bisschop, de geografie van Islandia is levendig. Zoek naar het enorme netwerk van nederzettingen, fjorden en bergen. Loop naar het midden van de gravure en dan naar het zuiden, en je zult Hekla, de vulkaan, vinden; midden in uitbarsting, spuwt het een boze stroom van rood en oranje uit.

IJsland is een eiland, een groot deel van de kaart bestaat uit water. Daar vind je rechtopstaande scherven ijs in de rechterbovenhoek, dobberend onder de packs van loafende en worstelende beren. Hier zijn ook gebroken boomstammen en takken, geboeid door de golven, en klodders spermaceti die als olieachtige ijsbergen drijven.

De kaart bevatte Hekla, bezig met het leggen van verspilling aan het landschap eromheen. Courtesy Swann Auction Galleries

En, natuurlijk, veel van het water is de thuisbasis van een wonderbaarlijk excentrieke menagerie. Veel van deze wezens komen oorspronkelijk uit andere kaarten. Ortelius beroept zich expliciet op Olaus Magnus, die enkele decennia eerder een van de vroegste gedetailleerde kaarten van de Noordse wereld had getekend met water vol getande, scherpstaartige wezens. (Een andere gangbare gids voor zee-en-huis-en-nacht angsten was een kaart van Sebastian Münster, wiens bestiarium voortkwam uit Magnus's.) De gestreepte vis met een bolvormig hoofd met franje, druk bezig met het verslinden van een zegel (met het label "E" op de kaart van Ortelius), lijkt veel op Ziphius, een wezen op de kaart van Magnus, dat de naam kreeg Carta Marina. Ortelius merkt op dat hij Magnus ook als inspiratie voor de hyena (of zeezwijn) heeft gebruikt, door zijn varkenssnuit en harige vin te lenen. Een enorme schaaldier, met een zwaaiende mens in zijn klauwen, maakte blijkbaar niet de snede.

Deze zeebeesten waren er niet alleen om te gruwen of te verrukken. "Veel van hen zijn overgenomen van wat de cartografen beschouwden als wetenschappelijke, gezaghebbende boeken," Chet Van Duzer, auteur van Zeemonsters op middeleeuwse en renaissance-kaarten, vertelde Lapham's Quarterly. "De meeste zeemonsters weerspiegelen een inspanning van de kant van de cartograaf om accuraat te zijn in de weergave van wat in de zee leefde."

Islandia verscheen in de atlas van Ortelius tussen 1590 en 1612. Naarmate de 17de eeuw voortduurde en cartografen de wereld in kaart brachten, verdwenen mythische kaartbeesten uiteindelijk - en de wateren groeiden veel minder grillig.

Een editie van 1603 van Islandia is deze week te koop bij Swann Auction Galleries, waar dealers verwachten dat het tussen $ 3.500 en $ 5.500 zal ophalen. Maak kennis met enkele wezens die je zou adopteren als je ze mee naar huis zou nemen:

De hyena (of zeebodem), met het label "D", de Ziphius ("E"), de zogenaamde Engelse walvis ("F") en de Hroshualur ("G") krijgen het niet goed. Courtesy Swann Auction Galleries

The Fatal Fish With Powers Like a Unicorn

De Nahval is geen kijker. (Kijk naar het label "A" bovenaan op de kaart.) Water stroomt uit twee plekken in het hoofd van de vis, boven een gehavende frons. Het wezen is niet gemakkelijk voor de ogen, en het is ook niet goed voor de maag. "Als iemand van deze vis eet, zal hij onmiddellijk sterven" waarschuwt de sleutel (vertaald van het Latijn naar het Engels). Het eten van het lichaam van de vis kan slecht zijn, maar knabbelen aan de enorme tand die uitsteekt boven zijn mond? Dat is misschien een ander verhaal. Het bijzonder puntige aanhangsel werd beschouwd als een "een goed tegengif en een krachtig medicijn tegen gif", vaak verkocht als hoorn van eenhoorn, de sleutel voegt eraan toe.

De walvis die veel vriendelijker is dan het lijkt

Steipereidur heeft lange tanden die zijn lippen overlappen, en een mond die naar een scherpe snavel trekt. Het is een onheilspellend gezicht, maar misschien een knuffelige persoonlijkheid. Deze reus is "een zeer zachtaardige en tamme soort walvis," de belangrijkste verzekering, een die de vissers zullen beschermen tegen meer sluimerende, agressievere soorten..

Skautuhvalur ("I"), Steipereidur ("L") en Staukul ("M"), die hun werk doen. Courtesy Swann Auction Galleries

De vis die op een woedend blad lijkt

Skautuhvalur is "enigszins als een haai", maar "oneindig veel groter" en "volledig bedekt met borstelharen of botten." Het heeft het gezicht van een eekhoorn met het lichaam van een spiraalvormig varenvarenblad. Wanneer het opduikt, heeft het de grootte van "een eiland" en heeft het geen moeite om schepen omver te werpen.

De vis die op de loer ligt met zijn hoofd boven water

De Staukul heeft geen haast. Hongerig naar een vleugje menselijk vlees, is er "waargenomen dat het een hele dag lang rechtop in de staart staat", wachtend op zeelieden die voorbij varen.

Het schepsel met de manen van een paard en de staart van een draak

Hroshualur is een "zeepaardje", maar vertoont geen gelijkenis met de doorschijnende wezens die in aquariums drijven. De hals van de hond en warrig haar roepen iets op dat over land galoppeert, terwijl de schilferige staart en de zwemvliezen herinneren aan iets uit de diepste uitsparingen van met zee besproeide grotten.