Vóór de revolutie van 1979 - voordat religieuze geestelijken de controle over het land kregen - was de hoofdstad van Iran, Teheran, een kosmopolitische stad die schitterde van westerse invloed: secularisme, minirokjes en fastfoodketens zoals McDonald's en Kentucky Fried Chicken. Maar de nieuwe heerser, ayatollah Ruhollah Khomeini, drong terug naar islamitische waarden en verwijderde de Amerikaanse invloed. En dus werden vrouwen gedwongen te dekken, westerse teksten werden van scholen verwijderd en Amerikaanse franchises werden plotseling smokkelwaar.
Door het afsnijden van zijn westerse alliantie werd Iran een geïsoleerde natie gericht op traditionalisme en opgejaagd door de politie van de goede zeden. Onder de oppervlakte hielden de meeste Iraniërs echter een waardering voor de westerse cultuur, of dat nu verboden literatuur betrof of hamburgers van McDonald's. Als er iets was dat de regering niet kon onderdrukken, was het smaak. Dat is de reden waarom Iran nu de thuisbasis is van tientallen knockoff-franchises, van Mash Donald's tot Sheak Shack, die misbruik hebben gemaakt van de vijandigheid tegenover Amerikaans fastfood om gevaarlijk heerlijke hamburgers, friet en burrito's te serveren. Je kunt de gouden bogen in Iran vinden; ze hebben gewoon geen officiële connectie met McDonald's.
"Pizza Hot" -reclame in het Central District van Teheran. Eric Lafforgue / Getty Images In de jaren 1970 was Teheran urbane en weelderige. Maar het was ook corrupt. De Iraanse regering was in wezen onder westerse controle sinds 1953, toen de democratisch gekozen premier Mohammad Mosaddegh werd verdreven in een staatsgreep georganiseerd door de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Net als veel zaken in het Midden-Oosten, voedde olie het conflict - Mosaddegh probeerde de Anglo-Iraanse oliemaatschappij te controleren en te nationaliseren, dus namen ze wraak. De CIA en MI6 planden de verwijdering van Mosaddegh uit zijn functie, en de rol van de monarch (Shah) evolueerde van ceremonieel naar totalitair (en loyaal bondgenoot).
Toen de greep van de sjah op Iran kleiner werd, verdwenen andersdenkenden op mysterieuze wijze en iedereen die zich verzette, kreeg een bezoek van de geheime politie. * Velen vluchtten, werden gevangengezet of erger. Onder leiding van hogepriester Khomeini besloot een zwerm mensen dat ze genoeg hadden gehad en in opstand kwamen. Bloedige demonstraties volgden, en in 1979 vertrok de sjah op zoek naar ballingschap en behandeling van kanker. Khomeini werd Opperste Leider van Iran.
De revolutie en de daaropvolgende verandering zorgden voor meer spanning met de Verenigde Staten en een omvangrijke Iraanse diaspora in het Westen. Veel seculiere Iraniërs verlieten de nieuwe theocratie voor Europa, Canada en de Verenigde Staten. Anderen vluchtten uit wat volgde: de arrestaties, inflatie en geweld, waaronder een bepaalde gijzelingscrisis bij de Amerikaanse ambassade; aangescherpte grenzen en door de VS geleide sancties; en een bloedige achtjarige oorlog met Irak (die de Verenigde Staten ondersteunde) waarin jonge jongens werden opgeroepen en bommen rammelende grote, historische steden. Jaren later zou de uittocht helpen om de achtergelaten mensen aan de rest van de wereld bloot te stellen.
De Iraanse regering werd minder rigide in de jaren negentig, na de dood van Khomeini, en burgers werden erger om zwijmelen op westerse manieren te negeren. Vrouwen droegen felle lipstick geaccentueerd door sluiers, met sandalen die uitbleven onder gemandateerde overjassen. En Iraanse ondernemers, geïnspireerd door het succes van fast food in het buitenland, openden imitaties in Teheran. (Later breidde ze zich uit naar middelgrote steden.)
Vrouwen passeren een fastfoodrestaurant met gebakken kip in Isfahan, Iran. John Moore / Getty ImagesOndanks de inspanningen van de overheid onderhouden Iraniërs contact met het Westen via satelliettelevisie en bezoeken van de diaspora en hun in Amerika geboren kinderen. Fastfood werd dus een andere manier waarop Iraniërs de buitenwereld konden ervaren.
"Iraniërs werden de beperkte voedselopties beu en zochten een snelle hap", zegt Holly Dagres, Iraans-Amerikaanse journalist en analist en curator van de nieuwsbrief "The Iranist". "Fastfood leek de beste keuze, vooral omdat veel Iraniërs naar Dubai reizen en daar Amerikaanse fastfood-franchises proberen."
Aan het begin van de fastfoodgolf werden deze restaurants gezien als plaatsen van status. Dagres herinnert zich dat Super Star, een Carl's Jr. knockoff, de plek was die in de jaren '90 te zien was. "Niet elke Iraniër kon een hamburger betalen die bijna evenveel kost als een kabobschotel," zegt ze.
In de loop van de volgende decennia sneeuwbalt de tendens van copycat in regelrechte verzadiging: Mash Donalds, Boof Burger, Subways, Sheak Shack, Pizza Hat. Namen van menu-items, zoals Dahbel Dahn (KFC Double Down) en Wooper, werden aangepast aan de rijke klinkers van de Perzische volkstaal. In andere gevallen ontmoetten traditionele ingrediënten westerse indelingen om unieke gerechten te creëren, zoals met lavas omwikkelde burrito's gevuld met jujeh (kip) kebab, gegrilde groenten, saffraanrijst en gele rozijnen..
کی اف سی فقط اصیلش 👌🙂 کی اف سی در ایران بهترین سوخاری ها فقط در”kfc” شعبه 1, مشهد بلوار وکیل آباد 📞📞 31400 شعبه 2, نیشابور هتل بزرگ امیران 📞📞 41343 شعبه 3, مشهد اطلس مال 📞📞 31400 شعبه 4, تهران بلوار فردوس غرب 📞📞 021-44112121 شعبه 5, اصفهان به زودی @KFCiranian جهت اخذ نمایندگی و اطلاعات بیشتر WWW.KFChalal.ir 📞 021-40440370
Een bericht gedeeld door KFC Iranian op Instagram.
"Fastfood in Iran komt heel erg uit andere landen en culturen", zegt Mahan Kazemi, een fastfood-liefhebber uit Teheran. Ondanks de waardering van de bevolking voor de westerse cultuur, beroven sancties, tarieven en vijandigheid door de overheid Iraniers van bekende merken en internationale gerechten: ze kunnen geen bonafide KFC-franchise openen of toegang krijgen tot de legendarische mix van kruiden en specerijen van de kolonel. (Hoewel Coca-Cola en Pepsi weer beschikbaar zijn via dochterondernemingen en lokale productie, na een verbod op Bill Clinton.) Imitatie door fastfood is dan hun antwoord.
In de meeste landen zouden deze restaurateurs zich zorgen moeten maken over rechtszaken van Chipotle, Shake Shack en KFC. Maar Irans troebele relatie met de Verenigde Staten geeft deze ondernemers enige invloed.
De juridische instellingen bestaan inderdaad voor McDonald's advocaten om Mash Donalds te sluiten. Iran behoort misschien niet tot de Wereldhandelsorganisatie, maar het Iraanse octrooi- en merkenbureau maakt deel uit van de Wereldorganisatie voor intellectuele eigendom en het Protocol van Madrid, en Iran heeft speciale rechtbanken die deze zaken behandelen.
"Niets in de bestaande sancties verhindert een Amerikaans bedrijf om een handelsmerk te registreren in de Islamitische Republiek", zegt David Jacoby, een intellectuele-eigendomspartner bij het advocatenkantoor Culhane Meadows in New York. "In feite heeft het Office of Foreign Assets Control van de Amerikaanse overheid een algemene licentie op grond waarvan Amerikaanse bedrijven stappen kunnen ondernemen om hun intellectuele eigendomsrechten in Iran te beschermen." In 2010 slaagde Baskin-Robbins er bijvoorbeeld in om vijf bootleg-franchises te sluiten.
اولین روز ماه و هفته را با # رئیس لاته بگذرانید. #raeescoffee Foto met dank aan @soroosholiaei
Een bericht gedeeld door Raees Coffee, Starbucks van Iran, op Instagram.
Maar dergelijke gevallen zijn zeldzaam, omdat de disfunctionele Iraans-Amerikaanse relatie het afdwingen van intellectuele eigendom in Iran onvervuld maakt voor fastfoodketens. Culhane Meadows-partner Felicia Traub beschrijft Iran als een onbekend handelsmerkgebied. "Om te beginnen staat Iran misschien niet eens toe dat elk merkteken dat mogelijk elders is geregistreerd, wordt geregistreerd." Traub citeert het voorbeeld van de weigering van handelsmerken van de Islamitische Republiek met portretten van vrouwen. Dat betekent geen handelsmerk voor het Columbia Pictures-logo en geen handelsmerk voor tante Jemima-pannenkoeken.
Jacoby legt uit dat gezien het onbekende juridische terrein en het gebrek aan diplomatieke banden om juridische misstappen te helpen, bedrijven geneigd zijn om hun beperkte tijd en geld te besteden aan het afdwingen van handelsmerken in grotere markten. Zoals Dagres het samenvat: "Waarom zou u moeite doen om een merkinbreuk te eisen als uw bedrijf in het begin niet aanwezig is in het land?"
In plaats daarvan is de Iraanse regering de grootste zorg voor de Iraniërs achter Sheak Shack en Subways. De imitatie fastfoodketens van Iran, zegt Dagres, zijn 'het symbool van het Amerikaanse culturele imperialisme, dat een van de drijvende krachten was achter de revolutie van 1979.' De autoriteiten kunnen ze uitschakelen om reclame te maken gharbzadeghi, een Perzische term voor 'westoxificatie'. In 1994 bijvoorbeeld, bedreigde de Basij, een parlementaire, op vrijwilligers gebaseerde militie die na de revolutie was opgericht, een imitator van McDonald's met brandstichting. Het restaurant ging binnen twee dagen dicht. Meer recentelijk, in 2015, toen een in Turkije gevestigde imitator van KFC in Teheran werd geopend, werd het gesloten wegens het "ernstige gevaar" dat het veroorzaakte.
Uiteindelijk spelen de restaurateurs een evenwichtsoefening: ze imiteren Westerse ketens genoeg om Iraniërs te trekken die deze merken willen proberen, maar niet zo nauw dat de overheid hen beschuldigt van corrumperen en het Westen van het land.
Deze Subway-look-alike serveert broodjes in Iran. Met dank aan Holly DagresOp doordeweekse avonden bruisen de food courts in Tehran's Palladium Mall met klanten. Gelegen op de eerste en derde verdieping van het beroemde winkelcentrum, zijn de banen bezaaid met moderne gele en limoengroene stoelen en torenhoge nep-palmbomen.
Op trays en toonbanken, Amerikaanse nietjes en pizza samenwonen met tostadas, kip Katsu en Iers ontbijt. Mensen wachten tot 10 minuten in de rij, genieten van de hype. Verschillende van deze ketens zijn niet eens knock-offs - het zijn originele concepten.
"Er is altijd wel ergens een fastfoodrestaurant opduiken," zegt Dagres. Veel Iraniërs zien fast food als een noviteit die de nachten verlevendigt, of ze geven er de voorkeur aan om hun feestjes te verzorgen met meeneemburgers en burrito's om uren in de keuken door te brengen..
"Iraanse franchisenemers als Boof en Apache concurreren met elkaar, maar hun grotere zorg is als morgen een originele westerse franchise opent," zegt Dagres. "Als McDonald's zich zou openen, zouden Iraniërs waarschijnlijk nooit meer teruggaan naar een Iraanse franchise. Niet noodzakelijk omdat McDonald's beter smaakt, maar omdat het trendy is en een westerse franchise. "
Iran heeft nog een lange weg te gaan voordat het zijn relatie met het Westen kan herstellen, en dat hangt af van de politieke wil van beide kanten. Ondertussen willen gewone Iraniërs alleen een emmer friet en genieten van het voedsel waar ze het meest naar verlangen.
*Correctie: Dit bericht is gewijzigd om het machtsevenwicht na de staatsgreep van 1953 te verduidelijken.
Gastro Obscura bestrijkt 's werelds meest wonderbaarlijke eten en drinken.
Meld je aan voor onze e-mail, twee keer per week afgeleverd.